Facebook vs. prawo autorskie, czyli o co właściwie chodzi z nowym „łańcuszkiem”?

Brzmi poważnie? Cóż, użycie imperatywnej formy i powołanie się na przepisy prawa oraz konwencję międzynarodową zapewne miało na celu uwiarygodnienie tego „oświadczenia”. Jak widać sporo osób dało się nabrać. Nie trzeba być jednak prawnikiem, żeby domyślić się, że coś tutaj nie gra…

Nie będę odnosił się do wszystkich bzdurnych twierdzeń zawartych w w/w. tekście. Chciałbym go jednak wykorzystać w celach edukacyjnych, gdyż nadaje się on wręcz idealnie do wyjaśnienia kilku podstawowych zasad prawa autorskiego. Przy tej okazji chciałbym też w skrócie opisać podstawę prawną oraz zasady wykorzystywania przez Facebook zdjęć, które na tym portalu umieszczamy. 

W odpowiedzi na nową politykę Facebooka informuję, że z dniem dzisiejszym wszystkie moje dane personalne i fotografie, filmy itd. są obiektami moich praw autorskich (zgodnie z Konwencja Berneńską).

Podstawowa kwestia – czy aby skorzystać z ochrony praw autorskich naprawdę muszę wklejać ten tekst na swojego walla? Jak już wiecie z poprzedniego artykułu – nie ma najmniejszej potrzeby dopełniania w tym zakresie jakichkolwiek formalności. Zasada automatycznej ochrony wynika wprost z art. 1 ust. 4 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych¹ (dalej: „Ustawa”).

Zwróćcie też uwagę na zwrot „z dniem dzisiejszym”. Jest to kolejna bzdura, gdyż ochrona prawo-autorska przysługuje twórcy już od chwili ustalenia utworu (zgodnie z art. 1 ust. 3 Ustawy). Tak więc w przypadku Waszych zdjęć, chwilą ich ustaleniem będzie zapisanie ich na nośniku danych (np. karcie pamięci). Publikacja jakiegokolwiek oświadczenia nie ma tu nic do rzeczy.

Wreszcie kolejne słowa – klucze: „moje” / „moich praw autorskich”. Czy na pewno wszystkie wrzucane przez Was zdjęcia są z prawnego punktu widzenia wasze? Nie byłbym tego taki pewien. Wątpliwości nie ma w przypadku selfie i innych zdjęć wykonanych bezpośrednio przez Was. Należy jednak pamiętać, że sam fakt bycia uwiecznionym na jakimś zdjęciu (zrobionym przez inną osobę) nie oznacza, że możecie nim swobodnie rozporządzać. Prawa autorskie do takiego zdjęcia przysługuje bowiem osobie która takie zdjęcie wykonała.

W celu komercyjnego wykorzystania wszystkich wyżej wymienionych obiektów praw autorskich, w każdym konkretnym przypadku wymagana jest pisemna zgoda!

Kolejna bzdura. W obecnych czasach korzystanie z cudzej twórczości jest czymś powszechnym. Istnieje wiele sposobów legalnego korzystania z cudzych utworów, przy czym zgoda autora jest tylko jednym z nich (w pewnych przypadkach nie musi być ona nawet udzielona na piśmie). W związku z obszernością tego zagadnienia zostanie mu poświęcony osobny artykuł – obecnie sygnalizuję jedynie na najważniejsze kwestie.

W celu wykorzystania cudzego utworu możemy oczywiście dany utwór nabyć na własność (przenieść na podstawie pisemnej umowy całość praw autorskich do utworu, z tymże nie chodzi tu o przypadek nabycia jedynie egzemplarza utworu). W praktyce jednak znacznie częściej wykorzystujemy się cudzą twórczość na zasadzie licencji lub też w ramach tzw. dozwolonego użytku.

Licencja jest formą korzystania z utworu przez osobę trzecią na podstawie umowy, szczegółowo określającej warunki takiego korzystania. Udzielając licencji autor wyraża zgodę na wykorzystanie jego utworu w określony sposób (np. w określonym czasie, na określonym terytorium, w określony sposób, odpłatnie lub nieodpłatnie). Co istotne, dla skutecznego udzielenia licencji nie jest konieczne zachowanie formy pisemnej (za wyjątkiem licencji wyłącznej). Licencja może być więc udzielona w dowolnej formie (np. ustnej lub elektronicznej), a nawet w sposób dorozumiany (upraszczając: autor ma wie, że osoba trzecia korzysta z jego utworu i się na to godzi).

Czym innym jest natomiast korzystanie z cudzego utworu w ramach tzw. dozwolonego użytku (szczegółowo określonego w artykułach od 23 do 35 Ustawy), który przewiduje możliwość korzystania z cudzej twórczości nawet bez zgody autora (najprostszym przykładem jest tutaj prawo cytatu). W takich przypadkach autor zwykle nawet nie wie, że osoba trzecia korzysta z jego twórczości. Co więcej, autor nie może zakazać osobie trzeciej korzystania z utworu na zasadzie dozwolonego użytku, jeżeli korzystający robi to zgodnie z prawem.

Dlatego też wszystkim użytkownikom tego portalu społecznościowego zaleca się umieszczenie na swoich stronach podobnych powiadomień o prywatności, inaczej (jeżeli powiadomienie nie było publikowane na stronie chociaż raz), automatycznie pozwala się na dowolne wykorzystanie danych z Waszej strony.

Jak już pisałem, umieszczenie takiego oświadczenia niczego nie zmieni. Osoby trzecie i tak będą mogły korzystać z zamieszczonych przez Was treści korzystając z tzw. dozwolonego użytku (przy czym nie jest to wykorzystanie dowolne, lecz w ściśle określonych przypadkach i na zasadach określonych w Ustawie). Z kolei sam Facebook będzie uprawniony do wykorzystania tych treści, zgodnie z Regulaminem, który jest akceptowany przez każdego użytkowania wraz z zarejestrowaniem się na tym portalu.

Przechodzimy zatem do sedna sprawy. W ostatnich dniach dość często otrzymywałem tego rodzaju pytania. Od razu uspokajam – Facebook w żadnym wypadku nie nabywa praw autorskich do publikowanych na tym portalu zdjęć lub innych treści. Zasady wykorzystania przez portal Waszych zdjęć określone są w Regulaminie Facebooka. Zgodnie z jego brzmieniem, które będzie obowiązywać od 1 stycznia 2015 roku:

Udostępnianie treści i danych użytkowników

Użytkownik jest właścicielem wszystkich treści i informacji publikowanych przez siebie w serwisie Facebook i może określać sposób udostępniania ich poprzez ustawienia prywatności oraz ustawienia aplikacji. Oprócz tego:

W przypadku treści objętych prawem własności intelektualnej (IP, ang. intellectual property), takich jak zdjęcia i filmy, użytkownik przyznaje nam poniższe uprawnienia zgodnie z wprowadzonymi przez siebie ustawieniami prywatności i ustawieniami aplikacji: użytkownik przyznaje nam niewyłączną, zbywalną, obejmującą prawo do udzielania sublicencji, bezpłatną, światową licencję zezwalającą na wykorzystanie wszelkich treści objętych prawem własności intelektualnej publikowanych przez niego w ramach serwisu Facebook lub w związku z nim (Licencja IP). Licencja IP wygasa wraz z usunięciem przez użytkownika treści objętych prawami własności intelektualnej lub konta, o ile treści te nie zostały udostępnione innym osobom, które ich nie usunęły.

Podstawą prawną do wykorzystania przez portal Waszych zdjęć jest zatem umowa licencyjna. Zakres tej licencji jest dość szeroki, co jest jednak usprawiedliwione samą naturą Facebooka, jako ogólnoświatowego portalu społecznościowego. Z istotnych elementów tej licencji chciałbym jednak wskazać na upoważnienie Facebooka do udzielania podmiotom trzecim dalszych sublicencji do zdjęć. W praktyce ma to miejsce w przypadku np. wykorzystania zdjęć (głównie „avatarów”) przez producentów gier dostępnych z poziomu Facebooka, a także innych aplikacji, do których można się zalogować wykorzystując konto na tym portalu.

Podsumowując, wklejenie tego, czy też podobnego łańcuszka na swojego Facebookowego walla, w żaden sposób nie wpłynie na zakres ochrony autorsko-prawnej Waszej twórczości – wynika ona bowiem z przepisów prawa – Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Musicie jednak mieć świadomość, że udostępniając zdjęcia na tym portalu godzicie się na ich wykorzystanie, zgodnie z zasadami określonymi w Regulaminie Facebooka.

Przypisy:

1. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U.2006.90.631 j.t. z późn. zm.).